Μπαίνουμε σ’ ένα μεγάλο κεφάλαιο, αυτό της υπέρτασης, της συχνότερης πάθησης στον κόσμο. Η υπέρταση θεωρείται και «σιωπηλός φονιάς» διότι οι περισσότεροι υπερτασικοί είναι ασυμπτωματικοί και αγνοούν το πρόβλημά τους. Επιδημιολογικές μελέτες έχουν αποδείξει τη σχέση μεταξύ υπέρτασης και αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου, στεφανιαίας νόσου, νεφροπάθειας, καρδιακής ανεπάρκειας και κολπικής μαρμαρυγής. Περίπου 4 στους 10 Έλληνες και 1 στις 4 Ελληνίδες βρέθηκαν με αυξημένες τιμές αρτηριακής πίεσης. Μ' άλλα λόγια στη χώρα μας μπορούν να χαρακτηριστούν υπερτασικοί πάνω από 2.000.000 άνθρωποι. Τι είναι όμως η υπέρταση;

Η καρδιά προωθεί το αίμα στον οργανισμό μέσω των αρτηριών, με αποτέλεσμα οι αρτηρίες να βρίσκονται υπό πίεση. Η πίεση αυξάνει όταν είμαστε αναστατωμένοι, όταν τρομάζουμε, όταν καταβάλουμε κάποια σωματική προσπάθεια. Η πίεση είναι χαμηλή όταν αναπαυόμαστε και όταν κοιμόμαστε. Υπέρταση έχουμε όταν η πίεση παραμένει υψηλή για μεγάλο χρονικό διάστημα ακόμα και όταν είμαστε ήρεμοι, ακόμη και όταν κοιμόμαστε. Η πίεση διακρίνεται σε:

Συστολική (Μεγάλη): Είναι η πίεση του αίματος όταν η καρδιά συστέλλεται και στέλνει το αίμα σε όλο το σώμα. Το φυσιολογικό όριό της είναι τα 130 mmHg (ή 13).

Διαστολική (Μικρή): Είναι η πίεση του αίματος όταν η καρδιά διαστέλλεται, έτσι ώστε να γεμίσει με αίμα, το οποίο στο επόμενο στάδιο (συστολή) θα το εξωθήσει στα αγγεία. Το φυσιολογικό όριό της είναι τα 80 mmHg (ή 8).
Στον παρακάτω πίνακα είναι η ταξινόμηση της αρτηριακής πίεσης σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Υπέρτασης.

Μην αρχίσετε να μετράτε την πίεση σας τώρα για να βρείτε σε ποια κατηγορία ανήκετε. Απλά να θυμάστε την φυσιολογική πίεση και εάν την μετράτε παραπάνω επισκεφτείτε τον γιατρό σας ο οποίος θα σας καθοδηγήσει.
Η αρτηριακή υπέρταση είναι νόσος αγνώστου αιτίας. Στο 95% των περιπτώσεων δεν ανευρίσκεται αιτία και η πίεση ονομάζεται πρωτοπαθής ή ιδιοπαθής αρτηριακή υπέρταση και για την εμφάνισή της ενοχοποιούνται κληρονομικοί και περιβαλλοντολογικοί παράγοντες. Έτσι στην εμφάνιση της συμβάλλουν η κληρονομικότητα, η παχυσαρκία, το κάπνισμα, η καθιστική ζωή, η υπερκατανάλωση αλατιού και αλκοόλ και η χρήση μερικών φαρμάκων. Οι υπόλοιπες περιπτώσεις, οφείλονται σε συγκεκριμένη αίτια, τα οποία εάν διορθωθούν η υπέρταση υποχωρεί. Σε αυτή τη περίπτωση η αρτηριακή υπέρταση ονομάζεται δευτεροπαθής. Στους ενηλίκους υπερτασικούς η συχνότητα της δευτεροπαθούς υπέρτασης δεν ξεπερνά το 5%. Συχνότερα αίτια είναι η χρόνια νεφροπάθεια, η άπνοια ύπνου και η αθηρωματική στένωση της νεφρικής αρτηρίας. Άλλα αίτια όπως ο πρωτοπαθής αλδοστερονισμός, το φαιοχρωμοκύττωμα(όγκος στα επινεφρίδια), το σύνδρομο Cushing και η στένωση του ισθμού της αορτής είναι σπάνια. Πολύ αυξημένη αρτηριακή πίεση, αιφνίδια εμφάνιση της υπέρτασης και ανθεκτική υπέρταση μπορεί επίσης να υποκρύπτουν δευτεροπαθή υπέρταση. Έλεγχος για δευτεροπαθή υπέρταση χρειάζεται μόνο σε λίγες επιλεγμένες περιπτώσεις. Ο έλεγχος αυτός μπορεί να είναι πολύπλοκος και δαπανηρός και να συνεπάγεται ταλαιπωρία για τον άρρωστο. Για το λόγο αυτό πρέπει να εφαρμόζεται μόνο από ειδικούς.
Τα συμπτώματα της υπέρτασης δεν είναι χαρακτηριστικά γι’αυτό όπως είπαμε θεωρείται και «σιωπηρός φονιάς» επειδή είναι συνήθως ασυμπτωματική και λειτουργεί αθόρυβα επί σειρά ετών. Συνήθως ανακαλύπτεται σε τυχαία μέτρηση της πίεσης. Εάν υπάρχουν συμπτώματα, αυτά είναι:

• Κεφαλαλγία συνήθως σε σοβαρή υπέρταση.
• Καρδιαγγειακά συμπτώματα.
• Δύσπνοια σε προχωρημένα στάδια και εφόσον έχει εκδηλωθεί ανεπάρκεια της αριστεράς κοιλίας από υπέρταση.
• Προκάρδιο άλγος εάν η υπέρταση επιπλακεί με στεφανιαία νόσο, στηθάγχη ή έμφραγμα μυοκαρδίου.
• Αίσθημα παλμών, που οφείλεται σε αρρυθμίες της καρδιάς.
• Καταβολή δυνάμεων ή εύκολη κόπωση, παρατηρείται σε προχωρημένες καταστάσεις, όταν έχει εκδηλωθεί καρδιακή ανεπάρκεια.
• Συμπτώματα νεφρικής δυσλειτουργίας όπως πολυουρία, νυκτουρία.
• Οφθαλμολογικές διαταραχές λόγω υπερτασικής αμφιβληστροειδοπάθειας.
• Νευρολογικά συμπτώματα όπως ζάλη-ίλιγγοι, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (υπερτασική                εγκεφαλοπάθεια)
• Διαλείπουσα χωλότητα (πόνος στις γάμπες)
Η πρώτη διάγνωση της αρτηριακής υπέρτασης γίνεται συνήθως σε τυχαία μέτρηση ή μετά από κάποια επιπλοκή της. Άλλες ομάδες ασθενών που πρέπει να υποβληθούν σε εξέταση της αρτηριακής πίεσης ανεξάρτητα αν έχουν ενοχλήματα ή όχι είναι: άτομα τα οποία έχουν γονείς με ιστορικό εμφράγματος, αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων ή διαταραχών της αιμάτωσης στα κάτω άκρα. Επίσης άτομα των οποίων οι γονείς πάσχουν από υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη, υπερλιπιδαιμία ή είναι παχύσαρκα. Άτομα με συχνές ρινορραγίες. Επίσης αυτά που κάνουν χρήση φαρμάκων όπως είναι τα αντισυλληπτικά ή κορτιζόνη ή τα αναλγητικά.
Εδώ πρέπει αναφέρω πως πρέπει να γίνεται η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης. Αυτή μπορεί να γίνει είτε από τον γιατρό είτε ακόμα και απ' ίδιο τον ασθενή. Μπορεί να γίνει σε καθιστή ή σε ύπτια θέση. Ο χώρος τον οποίο γίνεται η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης πρέπει να είναι ήσυχος και να έχει κανονική θερμοκρασία. Ο ασθενής πρέπει να είναι τελείως ήρεμος. Η περιχειρίδα τοποθετείται στο σημείο της ώσης της βραχιονίου αρτηρίας δηλαδή λίγο πιο πάνω απ' τον αγκώνα 2-3cm. Ο αεροθάλαμος πρέπει να φουσκώσει τόσο ώστε η στήλη του υδραργύρου ή ο δείκτης του πιεσόμετρου να δείχνει 30 χιλιοστά πιο πάνω από την πίεση που έχει ψηλαφηθεί. Εν συνεχεία τοποθετείται το στηθοσκόπιο πάνω από τον αγκώνα στο σημείο που ψηλαφάτε η ώση της βραχιονίου αρτηρίας. Μετά ξεφουσκώνεται ο αεροθάλαμος με αργό ρυθμό και σημειώνεται η τιμή του πρώτου καθαρού ακουστικού ήχου που αποτελεί τη λεγόμενη συστολική πίεση. Εν συνεχεία ξεφουσκώνεται ο αεροθάλαμος μέχρι που να σταματήσουν να ακούγονται εντελώς οι ήχοι. Το σημείο αυτό αντιστοιχεί η διαστολική πίεση.

                                                        Σωστή μέτρηση αρτηριακής πίεσης

Ένα άλλο σημείο που πρέπει να προσέχουμε είναι η θέση της περιχειρίδος η οποία πρέπει να βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με την καρδιά, διότι εάν είναι πιο πάνω μπορεί να μας δώσει χαμηλότερες πιέσεις ενώ αν είναι πιο κάτω μπορεί να μας δώσει υψηλότερες πιέσεις. Πολλές φορές η επίσκεψη στο γιατρό προκαλεί κάποιον εκνευρισμό και ανησυχία, με αποτέλεσμα, στη θέα και μόνο του πιεσόμετρου, να αυξάνεται η πίεση (υπέρταση της λευκής μπλούζας). Φυσικά αυτό δεν σημαίνει ότι πάσχετε από υπέρταση. Στην περίπτωση αυτή ο γιατρός μπορεί να περιμένει λίγο να ηρεμήσετε και, αν δεν μπορείτε, τότε προτείνει να μετρήσετε την πίεση μόνοι σας στο ήσυχο περιβάλλον του σπιτιού, οπότε οι τιμές να είναι οι πραγματικές.
Η υπέρταση «δουλεύοντας» αθόρυβα μακροπρόθεσμα μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές. Έτσι μία πίεση που παραμένει διαρκώς υψηλή αργά ή γρήγορα μπορεί να προκαλέσει σοβαρές και ανεπανόρθωτες βλάβες σε πολλά όργανα του ανθρώπου, τα λεγόμενα «όργανα στόχοι», που έχουν ζωτική σημασία στην αρμονική λειτουργία του οργανισμού. Αυτά τα όργανα με τις σχετικές βλάβες τους είναι:
• Καρδιά: Υπερτροφία, έμφραγμα μυοκαρδίου, αρρυθμίες.
• Εγκέφαλος: Αρτηριοσκλήρυνση, αιμορραγία, εγκεφαλικά επεισόδια.
• Νεφροί: Νεφρική ανεπάρκεια
• Οφθαλμοί: Αιμορραγίες, τύφλωση
• Αορτή: Ανευρύσματα
• Περιφερικές αρτηρίες: Αρτηριοσκλήρυνση, ανευρύσματα.

Όπως αναφέρθηκε στην αρχή αιτιολογικά η υπέρταση χωρίζεται σε 2 μεγάλες κατηγορίες στην ιδιοπαθή ή πρωτοπαθή υπέρταση και στην δευτεροπαθή υπέρταση. Τα αίτια της ιδιοπαθούς υπερτάσεως είναι άγνωστα και επομένως η διάγνωση αρκείται μόνο στο ύψος του προσδιορισμού της πίεσης ενώ στη δεύτερη δηλαδή στη δευτεροπαθή υπέρταση τα αίτια είναι γνωστά και επομένως η θεραπεία κατευθύνεται στην θεραπεία του αιτίου.
Η πρώτη αντιμετώπιση της αρτηριακής υπέρτασης είναι μη φαρμακευτική. Το αποτελεσματικότερο μη φαρμακευτικό μέσο για τη μείωση της πίεσης είναι η ελάττωση του σωματικού βάρους στους υπέρβαρους υπερτασικούς. Ακόμα και μικρή μείωση του βάρους (5 kg) μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της πίεσης και στη βελτίωση άλλων παραγόντων κινδύνου (δυσλιπιδαιμία, διαβήτης). Άλλα αποτελεσματικά μέσα είναι η δίαιτα (με φρούτα, λαχανικά και γαλακτοκομικά χωρίς λίπη ώστε να είναι πλούσια σε κάλιο και ασβέστιο), ο περιορισμός της κατανάλωσης αλκοόλ (το πολύ 2-3 ποτά την ημέρα για τους άνδρες και 1-2 για τις γυναίκες) και η σωματική άσκηση. Η συστηματική καθημερινή άσκηση μπορεί να μειώσει την πίεση κατά 5 - 10 χιλιοστά. Αυτή περιλαμβάνει το ήπιο τρέξιμο, το κολύμπι, το ποδήλατο και τις διάφορες γυμναστικές ασκήσεις. Θα πρέπει ν' αποφεύγεται η άρση βαρών και η χρήση οργάνων δημιουργίας μυών διότι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλες και απότομες αυξήσεις της αρτηριακής πίεσης ιδιαίτερα επικίνδυνο στους υπερτασικούς ασθενείς. Οι υπερτασικοί θα πρέπει να αποφεύγουν την προσθήκη άλατος στο μαγείρεμα του φαγητού ή στο τραπέζι. Θα πρέπει να λαμβάνουν περισσότερες φυτικές τροφές που περιέχουν μικρή ποσότητα νατρίου και υψηλότερη ποσότητα καλίου. Επίσης θα πρέπει να αποφεύγονται τελείως οι έτοιμες τροφές ιδίως οι κονσέρβες και τα αλατισμένα τρόφιμα οποιασδήποτε προελεύσεως. Ένα άλλο μέτρο είναι η διακοπή του καπνίσματος, διότι μαζί με την πίεση αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου καρδιοαγγειακών επεισοδίων.
Εάν τώρα παρ' όλα αυτά η αρτηριακή πίεση ξεπερνά τα επιτρεπτά όρια τότε θα πρέπει αυτοί οι ασθενείς να υποβάλλονται σε φαρμακευτική θεραπεία. Σε όλα τα υπερτασικά άτομα η πίεση που επιδιώκεται με τη θεραπεία (πίεση-στόχος) είναι 65 ετών η πίεση-στόχος επίσης είναι < 140/90 mmHg. Στους διαβητικούς και τους νεφροπαθείς ο στόχος είναι χαμηλότερος (<130/80 mmHg). Η έναρξη της φαρμακευτικής αγωγής εξαρτάται από το στάδιο της υπέρτασης και από τις επιπτώσεις που έχει η υπέρταση στα διάφορα όργανα. Οι κατηγορίες φαρμάκων που χρησιμοποιούνται είναι πολλές. Ονομαστικά αυτές είναι τα διουρητικά, οι β αναστολείς, οι ανταγωνιστές διαύλων ασβεστίου, οι αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενζίνης (ΑΜΕΑ), οι ανταγωνιστές των υποδοχέων της αγγεοτενζίνης ΙΙ, οι αναστολείς ρενίνης. Ο γιατρός σας (γενικός ιατρός, καρδιολόγος, παθολόγος) θα επιλέξει ανάλογα την ηλικία και τα συνυπάρχοντα νοσήματα για το ποια κατηγορία φαρμάκων θα σας χορηγήσει. Πολλές φορές χρειάζεται συνδυασμός φαρμάκων για να ρυθμιστεί η πίεση. Η παρακολούθηση ατόμων με ελεγχόμενη υπέρταση συνήθως γίνεται κάθε 6 μήνες. Σε άτομα με μεγάλο καρδιαγγειακό κίνδυνο (πολλαπλούς παράγοντες κινδύνου, βλάβη οργάνων-στόχων ή καρδιαγγειακή νόσο) η παρακολούθηση γίνεται κάθε 2 ή 3 μήνες.
Κατά κανόνα, η αντιυπερτασική φαρμακοθεραπεία χορηγείται δια βίου. Ο ασθενής θα πρέπει να συμμορφώνεται με τις υποδείξεις του γιατρού και να μη μεταβάλει ούτε την ποσότητα των φαρμάκων ούτε τις ώρες που έχει προσδιορίσει ο γιατρός χωρίς προηγουμένως να τον ενημερώσει. Η διακοπή της αγωγής συνήθως ακολουθείται από επανεμφάνιση της υπέρτασης, συχνά μετά την παρέλευση μηνών. Μείωση του αριθμού ή της δόσης των φαρμάκων μπορεί να επιχειρηθεί σε περιπτώσεις με καλά ρυθμισμένη αρτηριακή πίεση σε τουλάχιστον 2-3 επισκέψεις σε διάστημα τουλάχιστον ενός έτους. Αν και η υπέρταση αποτελεί τον κυριότερο παράγοντα κινδύνου για την εκδήλωση καρδιοπάθειας, εντούτοις μόνο το 50% των υπερτασικών καταφέρνει να διατηρεί την πίεσή του σε ικανοποιητικά επίπεδα. Σκεφτείτε όμως ότι για κάθε 20 mmHG (στήλης υδραργύρου) αύξησης της συστολικής πίεσης, ή αντίστοιχα 10 mmHG της διαστολικής, διπλασιάζεται ο κίνδυνος τόσο για θανατηφόρο αγγειακό εγκεφαλικό, όσο και για θανατηφόρο στεφανιαίο επεισόδιο. Ελπίζω λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω εσείς που πάσχετε από υπέρταση να μειώσετε τουλάχιστον το αλάτι στην διατροφή σας.


Δείτε επίσης:

Υπέρταση και διατροφή

Υπέρταση και διαβήτης

Υπέρταση και υπερλιπιδαιμία

Υπέρταση και παχυσαρκία