Με τον όρο υπερλιπιδαιμία αναφερόμαστε στην αύξηση ενός ή περισσοτέρων λιπιδίων στο αίμα. Εργαστηριακές, γενετικές και κλινικές μελέτες καταδεικνύουν ότι η υπερλιπιδαιμία αποτελεί έναν από τους κύριους και ανεξάρτητους παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα. Στην χώρα μας υπολογίζεται ότι 3 εκατομμύρια Έλληνες έχουν αυξημένες τιμές χοληστερόλης. Στα λιπίδια του αίματος περιλαμβάνονται:
- Η χοληστερίνη
- Τα τριγλυκερίδια
- Τα φωσφολιπίδια
Τι είναι λοιπόν η χοληστερίνη ή αλλιώς χοληστερόλη;
Είναι μια λιπαρή ουσία που κυκλοφορεί στο αίμα. Είναι απαραίτητη στον ανθρώπινο οργανισμό γιατί συμβάλλει στην δημιουργία των μεμβρανών των κυττάρων και των στεροειδών ορμονών (γενετικών ορμονών). ΄Αλλη σημαντική αποστολή της χοληστερόλης είναι η δημιουργία των επονομαζόμενων χολικών οξέων, τα οποία βοηθούν στην πέψη. Φαίνεται ότι η χοληστερόλη είναι μια ουσία απαραίτητη για την εύρυθμη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού, η οποία όμως εάν κυκλοφορεί σε μεγάλες ποσότητες έχει αρνητικές συνέπειες γιατί εναποτίθεται στο τοίχωμα των αγγείων (αρτηριών) δημιουργώντας την αθηρωματική πλάκα (εικόνες 1 και 2) που όπως ξέρουμε οδηγεί σε καρδιακά επεισόδια λόγω απόφραξης των αγγείων αυτών ( στηθάγχη, έμφραγμα μυοκαρδίου ).
Τον παραπάνω μηχανισμό τον προκαλεί η LDL-χοληστερόλη, γνωστή και ως «κακή» χοληστερίνη η οποία μεταφέρει την χοληστερίνη από το ήπαρ στην περιφέρεια με αποτέλεσμα τη συσσώρευση της στα αγγεία. Η αυξημένη LDL είναι από τους κύριους παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα. Υπάρχουν ενδείξεις ότι για μείωση 1% των επιπέδων της, μειώνεται κατά 1% και ο κίνδυνος για στεφανιαία συμβάματα. Η HDL-χοληστερόλη μεταφέρει τη χοληστερίνη από την περιφέρεια στο ήπαρ με αποτέλεσμα τον καθαρισμό των αγγείων από αυτήν γι' αυτό συνηθίζεται να λέγεται «καλή» χοληστερίνη.
Τα τριγλυκερίδια ονομάζονται και ουδέτερα λίπη. Πολλές κλινικές μελέτες έδειξαν ότι άτομα με επίπεδα τριγλυκεριδίων πάνω από 200 mg/dL έχουν αυξημένο κίνδυνο στεφανιαίας νόσου. Τα τριγλυκερίδια αυξάνονται σε παχύσαρκα άτομα, με την κατανάλωση μεγάλης ποσότητας αλκοόλ και απλών υδατανθράκων, και σε περιπτώσεις σακχαρώδους διαβήτη.
Επομένως τα λιπίδια που μας ενδιαφέρουν όταν κάνουμε αιματολογικές εξετάσεις είναι η ολική χοληστερόλη, η HDL-χοληστερόλη(καλή), LDL-χοληστερόλη(κακή) και τα τριγλυκερίδια. Σημειώνεται ότι δεν υπάρχουν «φυσιολογικές» τιμές χοληστερόλης, αλλά όσο χαμηλότερα είναι τα επίπεδά της στο αίμα, τόσο ελαττώνεται ο κίνδυνος ανάπτυξης στεφανιαίας νόσου και αντιστρόφως. Οι επιθυμητές τιμές τους (σε μέτρηση μετά από νηστεία τουλάχιστον 12 ωρών) είναι:
- Λιγότερο από 200 mg% για την ολική χοληστερόλη,
- Λιγότερο από 160 mg% για την LDL-χοληστερόλη (κακή χοληστερίνη)
- Περισσότερο από 40 mg% της HDL-χοληστερόλη (καλή χοληστερίνη) για τους άνδρες και 45 mg% για τις γυναίκες,
- Λιγότερο από 150 mg% για τα τριγλυκερίδια.
Οι παραπάνω φυσιολογικές τιμές ισχύουν για υγιείς ανθρώπους, χωρίς άλλα συνοδά νοσήματα όπως σακχαρώδη διαβήτη, στεφανιαία νόσο, περιφερική αγγειοπάθεια. Έτσι εάν πάσχετε από σακχαρώδη διαβήτη ή ισχαιμία του μυοκαρδίου ή έχετε περάσει έμφραγμα, ή ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο ή οι αρτηρίες των ποδιών και των καρωτίδων εμφανίζουν στενώσεις, ακόμη και μικρή αύξηση της LDL (κακή χοληστερίνη) μπορεί να καταστρέψει τελείως τα αγγεία σας. Σε εσάς, η LDL πρέπει με κάθε τρόπο να βρίσκεται κάτω από 100mg/dl. Αν είστε καπνιστής ή παχύσαρκος ή έχετε αρτηριακή υπέρταση η LDL πρέπει να είναι κάτω από 130mg/dl.
Η υπερλιπιδαιμία είναι «ύπουλη» και αυτή όπως και το σάκχαρο γιατι συνήθως δεν έχει εμφανή συμπτώματα και τείνει να ανακαλυφθεί κατά τη διάρκεια μιας εξέτασης ρουτίνας. Ωστόσο σε κάποιες περιπτώσεις παρατηρούνται τα ξανθώματα που είναι εναπόθεση λίπους στους τένοντες ιδίως τους αχίλλειους αλλά και στις εκτατικές επιφάνειες των χεριών των γονάτων και των αγκώνων (εικόνα δεξιά). Σε άλλες περιπτώσεις εναποτίθεται λίπος στα βλέφαρα (εικόνα αριστερά) και ονομάζονται ξανθελάσματα.
Η διάγνωση της υπερλιπιδαιμίας θα πρέπει να τεκμηριώνεται με 3 τουλάχιστον μετρήσεις, με μεσοδιαστήματα μερικών εβδομάδων. Η κάθε μέτρηση πρέπει να γίνεται πρωί μετά από νηστεία 12 ωρών ( δηλαδή νηστικός από τις 10 το βράδυ ώστε να γίνει το πρωί η αιμοληψία ). Οι μετρήσεις των λιπιδίων δεν θα πρέπει να γίνονται στην διάρκεια οξείας νόσησης ή σε περιόδους απώλειας σωματικού βάρους, διότι αμφότερες οι καταστάσεις αυτές ενδέχεται να μειώνουν τις τιμές των λιπιδίων ή στην διάρκεια εγκυμοσύνης, στην οποία οι τιμές είναι αυξημένες.
Η αντιμετώπιση της υπερλιπιδαιμίας είναι διαιτητική και φαρμακευτική. Ο ακρογωνιαίος λίθος της θεραπείας είναι η σωστή διατροφή. Έχει αποδειχτεί ότι ο μεσογειακή διατροφή ( την οποία έχουμε εγκαταλείψει ) βοηθά στη μείωση της χοληστερόλης. Ο μεσογειακός τρόπος διατροφής στηρίζεται σε μερικές βασικές αρχές:
• Κατανάλωση άπαχου κρέατος ή κιμά, μία φορά την εβδομάδα.
• Περισσότερο ψάρι, κοτόπουλο χωρίς πέτσα ή κουνέλι (2-3 φορές την εβδομάδα)
• Περισσότερα δημητριακά, όσπρια, λαχανικά, φρούτα.
• Προτιμείστε το μαύρο ψωμί. Οι φυτικές ίνες που έχουν αυτές οι τροφές βοηθούν στην απομάκρυνση της χοληστερόλης από τον οργανισμό.
• Χρησιμοποιήστε ελαιόλαδο αλλά με μέτρο! Περιορίστε το βούτυρο και τις μαργαρίνες. Όχι πάνω από 2 αυγά την εβδομάδα.
• Προτιμείστε ανθότυρο ή μυζήθρα που έχουν λιγότερα λιπαρά.
Στις περιπτώσεις όμως που το επιθυμητό αποτέλεσμα δεν επιτυγχάνεται αποκλειστικά με την τροποποίηση της διατροφής και τη μείωση του σωματικού βάρους, τότε χορηγούνται υπολιπιδαιμικά φάρμακα, πάντα όμως σε συνδυασμό με την κατάλληλη δίαιτα. Δυστυχώς κάποιοι νομίζουν ότι αν ξεκινήσουν την φαρμακευτική αγωγή μπορούν να κάνουν ελεύθερη διατροφή που είναι μεγάλο λάθος.
Η απόφαση σήμερα για την αντιμετώπιση ή μη της υπερχοληστερολαιμίας στηρίζεται κατά βάση στη τιμή της LDL χοληστερόλης και στο ιατρικό ιστορικό του ασθενούς. Η φαρμακευτική θεραπεία στηρίζεται σε μια ομάδα φαρμάκων που ονομάζονται στατίνες. Οι στατίνες (σιμβαστατίνη, πραβαστατίνη, ατορβαστατίνη, φλουβαστατίνη, λοβαστατίνη και ροσουβαστατίνη) μειώνουν την «κακή» χοληστερόλη (LDL), αλλά και τα τριγλυκερίδια, ενώ προκαλούν και μικρή αύξηση της «καλής» χοληστερόλης (HDL). Σε όλες τις μεγάλες κλινικές μελέτες έχει αποδειχθεί ότι ή χορήγηση στατινών σε ασθενείς με στεφανιαία νόσο αλλά και σε υγιή άτομα υψηλού κινδύνου μειώνει τα εμφράγματα μυοκαρδίου, τους θανάτους από στεφανιαία νόσο αλλά και το συνολικό αριθμό θανάτων, έτσι ώστε η μη χορήγηση τους να θεωρείται πλέον ιατρικό λάθος. Τα σκευάσματα που κυκλοφορούν είναι το crestor, lipitor, lepur, zocor, pravachol, mevacor, lescol κ.ο.κ. Οι στατίνες είναι δυνατόν να επιτύχουν μείωση από 20% έως 60% της χοληστερόλης LDL. Τα πρώτα αποτελέσματα στη μείωση της LDL χοληστερόλης παρατηρούνται σε 4 έως 6 εβδομάδες. Οι μετρήσεις χοληστερόλης μετά από 6 έως 8 εβδομάδες επιτρέπουν στο γιατρό να προσδιορίσει την καλύτερη δόση που χρειάζεται για τον ασθενή. Οι κυριότερες ανεπιθύμητες ενέργειες τους είναι η ηπατοτοξικότητα και η μυοπάθεια, όμως και οι δυο είναι ασυνήθεις και σπάνια απαιτούν διακοπή του φαρμάκου. Οι αυξήσεις των ηπατικών ενζύμων (τρανσαμινασών, SGOT, SGPT) πού προκαλούν οι στατίνες είναι συχνά παροδικές και εξαρτώνται από τη δόση: όσο μεγαλύτερη είναι ή δόση, τόσο αυξάνει η πιθανότητα να εμφανισθούν. Έχει ιδιαίτερη σημασία το γεγονός ότι μόλις διακοπεί η στατίνη, τότε οι τιμές των τρανσαμινασών επιστρέφουν πάλι στο φυσιολογικό χωρίς να προκαλείται μόνιμη ηπατική βλάβη. Μια συχνή παρενέργεια των στατινών είναι η πρόκληση διάχυτων μυαλγιών που μερικές φορές είναι αρκετά ενοχλητικές. Η μείωση της δόσης της στατίνης ή η αντικατάσταση της με μια άλλη στατίνη λύνει τις περισσότερες φορές το πρόβλημα. Οι φιμπράτες (φαινοφιμπράτη, γεμφιμπροζίλη, βεζαφιμπράτη, σιπροφιμπράτη) είναι τα φάρμακα εκλογής για την αύξηση των τριγλυκεριδίων. Μειώνουν τα τριγλυκερίδια και αυξάνουν την «καλή» χοληστερόλη (HDL), ενώ μπορεί να μειώσουν ή να αυξήσουν την «κακή» χοληστερόλη (LDL). Οι φιμπράτες, έχει αποδειχθεί σε κλινικές μελέτες ότι, μειώνουν τον κίνδυνο για στεφανιαία επεισόδια σε ασθενείς με υψηλά τριγλυκερίδια και χαμηλή HDL, ειδικά όταν συνυπάρχει σακχαρώδης διαβήτης. Έτσι είναι δυνατό να έχουν θέση στην αντιμετώπιση αυτών των ασθενών, ειδικά σε συνδυασμό με στατίνες. Για τα ω-3 λιπαρά οξέα, που όλοι έχετε ακούσει, και την χρησιμότητα τους θα αναφερθώ σε ξεχωριστό κεφάλαιο στο μέλλον.
Δείτε επίσης:
